مردم گرایی در شعر معاصر (از مشروطه تا انقلاب)

مسأله تاثیر شعر و اجتماع بر یکدیگر-به معنای امروزین- از جمله مواردی است که با تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران در عصر مشروطه و تغییر رویکرد شاعران به سمت مردم، در مباحث ادبی مطرح شد. این تاثیر و تأثر به ویژه در تقابل شرایط سیاسی، اجتماعی عصر مشروطه و شعر واقع گرای آن دوره نمود یافته است. بررسی این مسأله که چه میزان شعر معاصر فارسی بر بخش های مختلف جامعه ایران. تاثیر گذار بوده و چه مقدار از تحولات این بخش ها تاثیر پذیرفته است، اولین سوالی بود که ما را به تبیین جایگاه مردم در شعر معاصر واداشت. در فصل نخست این تحقیق ضمن بیان برخی مباحث نظری در مورد شعر و رابطه آن با اجتماع، سعی شده است تعریفی مناسب از شعر مردمی ارایه شود. در این راستا با پیشنهاد سه شاخص "شعر بودن" ، "متعهد بودن" و "طرفدار بودن" برای یک شعر مردمی واقعی، اشعار واقع گرا، اشعار پر طرفدار و اشعار سمبولیک اجتماعی در شعر معاصر را به عنوان سه گونه ملقب به شعر مردمی معرفی و از زاویه شاخص های مذکور بررسی کرده ایم. در قسمت های بعدی، شعر دوره مورد نظر (از مشروطه تا انقلاب اسلامی) را به چهار فصل زمانی که معمولاً با رویدادهای مهم و تاثیر گذار سیاسی- اجتماعی از یکدیگر جدا شده اند. تقسیم کرده ایم. در هر دوره با اعتقاد به این اصل که شعر معاصر فارسی را نمی توان به طور مجزا و بدون توجه به شرایط برون شعری زمانه مورد بررسی قرار داد، حتی الامکان مروری بر مجموعه تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوره زمانی مورد نظر داشته و سپس با توضیحاتی در مورد وضع کلی شعر، به مسأله مردم گرایی در شعر آن دوره پرداخته ایم. در سیر کار،با تاکید بر این مسأله که در تعریف شعر مردمی نباید از مهمتریم شاخص یعنی "شعر بودن" غفلت کرد، ضمن توضیحاتی در مورد گونه یا جریان شعری مورد نظر و ارایه نمونه هایی مناسب، در صورت امکان، به کمک نمودار میزان چهار شاخص مهم شعری را در مورد آن شعر نشان داده ایم. بدین ترتیب با بیان این سخن که در هیچ یک از گونه ها و جریان های شعر معاصر سه شاخص مذکور در مورد شعر مردمی را به صورت یک جا و در حدی بالا، نمی توان مشاهده کرد. اشعار سمبولیک اجتماعی را به دلیل حفظ شأن هنری و تعهد در قبال مردم، به عنوان نمونه های مناسب از شعر مردمی معرفی می کنیم.